Gulâm Sisitemi

Gulâm sözlükte; oğlan, erkek çocuk, köle ve bende gibi anlamlara gelen Arapça kökenli bir kelimedir. Abbasi ve Emeviler de görülen gulâm sistemi daha sonra Anadolu Selçuklularında kullanılmıştır. Müslüman devletlerinde hukuki yapı gulâm sisteminin oluşmasına izin vermektedir. Kölelik İslam dininde sınırları çizilmiş ve beyan edilmiş bir kurumdur. Gulâm(hâssa ordusu), savaş sonrasında esir olarak elde edilen veya köle olarak alınan insanlara verilen isimdir. Bu insanlar özel olarak yetiştirilir ve sonrasında devlette önemli görevlere gelirlerdi. “Sistemi salık veren husus, gulâmların genellikle genç bir yaşta yabancı bir kültürel çevreden veya uzak bir coğrafyadan tedarik edilmesi ve dolayısıyla, saraya getirildiklerinde, genç kölelerin istenildiği biçimde terbiye edilip biçimlendirilmesidir.”  Gulâmların belki de en önemli özelliği sahiplerine çok sadık olmalarıdır. Bu gulâmların etnik kökeni Hint, Deylemli, Keşmirli, Kazvinli, Kıpçak, Türk, Çinli, Kürt, Hıtay, Tacik, Gürcü, Ermeni, Rum, Rus ve Latin(Frank kökenli) olduğu söylenmekte.Aslında savaşçı özelliklerinden dolayı Türkmenler tercih edilmekteydi. Ama en çok Hristiyan Rumlardan ve Ermenilerden gulâmlar vardı. Bu da Hristiyan ve Ermeniler tarafından kuşatılmış oldukları içindir.  Etnik, din, dil birliği olmayışı bu sistemin 13. Yüzyıla kadar başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlamıştı. Ancak bu sisteme bağlı birçok devlet Moğollar karşısında çaresiz kalmıştır. Ayrıca gulâmların bağlılıklarının farklılık göstermesi hanedanların ortadan kalkmasına ya da Tolunoğlu, ihşidiler, ve Memlükler gibi devletlerin oluşmasına neden olmuşlardır. Selçukluda gulâmlar zaman içerisinde önemli mevkilere gelmişler. Gulamların, zaman zaman devletin reisinden bile çok malları olmuştur.

Devlet kademesinde önemli mevkilere gelen gulâmların, nasıl yetiştirildiği hakkında pek ayrıntılı bilgiler elimizde yoktur. Onların müfredatının ne olduğunu pek bilmemekteyiz. Gulâmların eğitimi hakkında bize bilgi veren önemli kaynaklardan biri Nizamülmülk’ün siyasetnamesidir. Gulâmların hakkında bilgi veren en önemli kaynakların başında bu eser gelmektedir. Burada onların bir hiyerarşi takip ettikleri görülmektedir. Kurallara sadık olarak belli aşamaları atlamaları bekleniyor. Emre itaat ve üste itaat hat safhadadır burada. Bizzat padişahın gulâmlarla ilgili konularda söz sahibi olması ayrıca ilginçtir. Bu padişahın gulâmlara verdiği değeri göstermektedir. Bir diğer gösterge olarak da padişaha bağlılığın göstergesi olmalıdır. Gulâmların savaşlarda yer değiştirmesi söz konusu olduğu söylenmektedir. Devletin her kademesine nüfuz eden gulâmlar, Selçuklu devletinin yönetilmesinde bir çok alanda söz sahibi olmuşlardır. Bunları biz İbn Bîbî ve Nizamülmülkün eserlerinden öğrenmekteyiz. Bu alan çalışılmaya ve muhtasar kitap çıkarılmaya muhtaç bir alandır

Ayrıca BKZ._____
https://www.ilimvemedeniyet.com/turkiye-selcuklularinda-gulam-sistemi.html sitesinden derlenerek alınmıştır.

.